Suplementacja w PCOS – wszystko, co warto wiedzieć

PCOS – co to jest?

PCOS to jedna z najczęstszych endokrynopatii, dotykająca ok 5-15% kobiet w wieku rozrodczym. Obecnie obowiązujące kryteria rotterdamskie pozwalające na zdiagnozowanie PCOS obejmują dwa spośród trzech kryteriów:

• hiperandrogenizm kliniczny (takie objawy jak trądzik, hirsutyzm, łojotok) i/lub biochemiczny (podwyższony poziom androgenów we krwi)
• cykle bezowulacyjne lub rzadkie owulacje
• obraz policystycznych jajników w badaniu USG (minimum 12 pęcherzyków o średnicy 2-9 mm lub zwiększona objętość jajnika > 10 cm3)

 

Na podstawie powyższych kryteriów możemy wyróżnić 4 fenotypy PCOS:

• Fenotyp 1 (klasyczny) – wszystkie 3 kryteria rozpoznania PCOS są spełnione (hiperandrogenizm, brak owulacji, policystyczne jajniki w USG)
• Fenotyp 2 – hiperandrogenizm i brak owulacji, brak pęcherzyków w obrazie jajników
• Fenotyp 3- hiperandrogenizm i policystyczne jajniki, obecna owulacja
• Fenotyp 4- zaburzenia owulacji i policystyczne jajniki, brak hiperandrogenizmu

 

Jak widać, sam obraz policystycznych jajników w USG nie stanowi podstawy do rozpoznania PCOS! Policystyczne jajniki (czyli PCO) mogą zostać zaobserwowane nawet u 20-25% kobiet w wieku rozrodczym i nie być wynikiem żadnej choroby. Natomiast PCOS to zespół objawów, który jak wynika z powyższych kryteriów może, ale nie musi obejmować wielotorbielowatych jajników.

 

Jakie problemy dotyczą kobiet z PCOS?

• Niepłodność, wynikająca przede wszystkim z zaburzeń owulacji.
• Około 30–60% kobiet z PCOS choruje na otyłość.
• U około połowy pacjentek występuje insulinooporność i/lub zespół metaboliczny.
• Niektóre kobiety mogą doświadczyć depresji i zaburzeń lękowych.

 

Podstawą w PCOS jest zmiana stylu życia, włączenie aktywności fizycznej i modyfikacja diety. Dzisiaj jednak zajmiemy się tematem suplementacji, która może stanowić bardzo ważne wsparcie w terapii PCOS. Pamiętaj jednak, że suplementacja powinna być dobrana indywidualnie. Nie wszystkie preparaty będą potrzebne – podejdź do tego przeglądu z rozsądkiem, a najlepiej skonsultuj suplementację z lekarzem.

 

Suplementacja w PCOS – podstawy

 

• Myo-inozytol

Jeśli masz wybrać tylko jeden suplement w PCOS – sięgnij po inozytol. Inozytol uwrażliwia tkanki na działanie insuliny, a co za tym idzie pomaga obniżyć poziom androgenów, dlatego też znalazł zastosowanie w leczeniu zespołu PCO. W jednym z badań suplementacja myo-inozytolu poprawiła współczynnik ciąż u kobiet z PCOS. Dodatkowo badania pokazują, że przyjmowanie myo-inozytolu poprawia rozwój dojrzałych komórek jajowych. Podsumowując, badania naukowe i praktyka pokazują, że ​​suplementacja inozytolem jest skuteczną formą terapii PCOS, poprawiającą rozwój pęcherzyków jajnikowych, dojrzewanie oocytów i stymulację ciąży. Najlepszą formą jest połączenie myo- i chiro-inozytolu w stosunku 40:1, jednak to dotyczy tylko niektórych suplementów (np. Fertistim). Jeśli nie możesz takiego kupić, wybierz sam myo-inozytol.

 

• Witamina D

Wiele badań wykazało, że u kobiet z PCOS niedobory witaminy D występują częściej. Niedobór witaminy D jest z kolei ściśle powiązany z rozregulowaniem metabolizmu wapnia, co wpływa na zahamowanie dojrzewania pęcherzyków jajnikowych i skutkuje zaburzeniami miesiączkowania i płodności. Co więcej, niedobór witaminy D powoduje stan zapalny oraz nasila insulinooporność. Badania potwierdzają korzystny wpływ przyjmowania witaminy D na regulację cykli miesiączkowych, dojrzewanie pęcherzyków i występowanie spontanicznej owulacji u kobiet z PCOS. Przed suplementacją warto sprawdzić poziom 25 (OH) witaminy D w surowicy krwi i dobrać dawkę do wyniku badania.

 

• Kwas foliowy

• Berberyna

Berberyna ma działanie hipoglikemizujące, zwiększa wrażliwość tkanek na działanie insuliny i poprawia parametry lipidowe (cholesterol, triglicerydy). Działając na oś podwzgórze-przysadka-jajnik zmniejsza syntezę hormonów steroidowych, poprawia tempo owulacji i reguluje cykl miesiączkowy, zwiększając liczbę ciąż i żywych urodzeń. Nawet przy długotrwałym stosowaniu berberyny jej skutki uboczne są przemijające i łagodne (zaparcia, nudności), dlatego może być dobrą alternatywą dla osób nietolerujących metforminy. Pamiętaj, że stosowanie metforminy i berberyny jednocześnie jest niewskazane!

 

Suplementacja w PCOS przy hiperandrogenizmie

 

Hiperandrogenizm jest nasilany przez insulinooporność i hiperinsulinemię, dlatego wyżej opisana suplementacja ukierunkowana na regulację gospodarki węglowodanowej będzie już bardzo pomocna. Suplementacja w PCOS może również obejmować preparaty, które obniżają aktywność 5-alfa-reduktazy. Jest to enzym przekształcający testosteron w DHT – trzy razy silniejszy androgen. Preparaty o takim działaniu to:

 

• Wierzbownica drobnokwiatowa
• Palma sabałowa

 

Zanim sięgniesz po któryś z nich – musisz wiedzieć, że potrzeba dalszych, dobrze zaprojektowanych badań klinicznych, by potwierdzić ich skuteczność w hiperandrogenizmie. Co więcej, są to zioła, dlatego ich przyjmowanie skonsultuj ze swoim lekarzem, szczególnie jeśli przyjmujesz inne leki!

 

Suplementacja w PCOS przy staraniach o ciążę

 

• NAC

N-acetylocysteina (NAC) jest N-acetylowaną pochodną L-cysteiny. Nie ma żywieniowych źródeł NAC, więc może być spożywana wyłącznie jako lek lub suplement diety. NAC może być pomocna w obniżaniu insulinooporności i glukozy na czczo. Podawanie NAC w dawce 1,2 g/dziennie w połączeniu z cytrynianem klomifenu (stosowany w PCOS w celu leczenia niepłodności wynikającej z zaburzeń owulacji) przez 5 dni, począwszy od 3. dnia cyklu, prowadziło do znaczącego zwiększenia liczby pęcherzyków jajnikowych, odsetka owulacji i ciąż. Jednak prawdopodobieństwo zajścia w ciążę jest mimo wszystko mniejsze u kobiet przyjmujących NAC w porównaniu do tych, które są leczone metforminą. Może być to jednak bardzo dobra opcja u kobiet, które źle tolerują metforminę.

 

Suplementacja w PCOS a jakość snu

 

• Melatonina

Melatonina (hormon snu), wytwarzana jest w szyszynce i bierze udział w regulacji rytmu dobowego. W badaniach zaobserwowano, że u pacjentek z PCOS dochodzi do obniżenia poziomu melatoniny w płynie pęcherzykowym. Melatonina jest silnym przeciwutleniaczem i skutecznym wymiataczem wolnych rodników, który chroni pęcherzyki jajnikowe podczas dojrzewania. Co więcej, wpływa na regulację cyklu miesiączkowego poprzez stymulowanie produkcji progesteronu i pomaga w obniżeniu poziomu androgenów. Zaburzenie rytmu dobowego i niedobór melatoniny są związane z wyższym ryzykiem insulinooporności i zaburzeń metabolicznych. W pierwszej kolejności warto zadbać o produkcję naturalnej melatoniny w organizmie, a więc skupić się na higienie i jakości snu. W niektórych przypadkach warto jednak rozważyć suplementację, szczególnie że u kobiet z PCOS częściej występują problemy ze snem.

PCOS – co warto włączyć do diety?

 

• Kurkuma

Kurkuma ma silne działanie przeciwzapalne, co jest ważne w PCOS, któremu towarzyszy przewlekły stan zapalny o niskim nasileniu. Kurkumina może zwiększać wrażliwość na insulinę i poprawiać wykładniki zespołu metabolicznego. W jednym z badań suplementacja kurkuminy w skojarzeniu z metforminą w dawce 80 lub 500 mg trzy razy dziennie przez 3 miesiące przez kobiety z PCOS poskutkowała poprawą wskaźników insulinooporności (HOMA-IR, QUICKI), a także spadkiem cholesterolu LDL („złego”) i wzrostem HDL („dobrego”). Kurkumę można również dodawać do dań, najlepiej w połączeniu z pieprzem, ponieważ wchłania się najlepiej w towarzystwie piperyny. Możesz dodać ją do ciasta naleśnikowego, sosu, zupy, curry, a nawet smoothie lub przygotować tzw. złotą owsiankę.

 

• Cynamon

Cynamon jest bogaty w flawonoidy i polifenole, które mają działanie przeciwutleniające i wymiatające wolne rodniki. Podawany w dawcę 333 mg 3 razy dziennie pacjentkom z PCOS skutkował niższym poziomem glukozy na czczo i zmniejszeniem insulinooporności. W innym badaniu suplementacja cynamonu w proszku w dawce 1,5 g na dzień przez 3 miesiące istotnie zmniejszyła insulinooporność i poziom insuliny na czczo u kobiet z PCOS. Warto również dodawać cynamon do diety w formie przyprawy – pomaga to obniżyć poziom glukozy po posiłku. 

 

• Siemię lniane

Siemię lniane może być pomocne w PCOS na różne sposoby. Obniża insulinooporność i poziom glukozy we krwi, pomaga przywrócić regularne miesiączki i poprawia parametry lipidowe (cholesterol, triglicerydy). Siemię lniane zwiększa też poziom białka wiążącego hormony płciowe (SHBG), dzięki czemu najprawdopodobniej zmniejsza biodostępność wolnego testosteronu. Można je włączyć do diety w formie oleju lnianego (stosowanego tylko na zimno, np. do sałatek) lub świeżo zmielonych nasion. Najlepiej mielić je w domu i przechowywać w szczelnie zamkniętym słoiczku w zaciemnionym miejscu. 

 

• Zielona herbata

Zielona herbata zawiera galusan epigallokatechiny, który hamuje enzym 5-alfa-reduktazę, a tym samym zmniejsza konwersję testosteronu do silniejszego DHT. Poza tym pomaga obniżyć poziom glukozy na czczo. Liście zielonej herbaty są bogate w flawonoidy, czyli silne przeciwutleniacze. 

 

• Mięta zielona

Regularne picie herbaty miętowej może wspierać terapię hirsutyzmu i trądziku w PCOS. Na przykład jedno z badań wykazało, że picie herbaty z mięty zielonej dwa razy dziennie przez 30 dni (w porównaniu z herbatą z rumianku) znacznie zmniejszało poziomy gonadotropin i androgenów w osoczu u pacjentek z hirsutyzmem w PCOS. 

 

Jeśli potrzebujesz wsparcia w ułożeniu odżywczej diety i dobraniu odpowiedniej suplementacji w PCOS – zapraszam Cię do współpracy indywidualnej. Na co dzień pomagam kobietom z zaburzeniami hormonalnymi odzyskać zdrowie i poprawić wyniki badań.

Sprawdzam ofertę współpracy

 

---

Źródła:

Szczuko M. i wsp., Nutrition Strategy and Life Style in Polycystic Ovary Syndrome—Narrative Review, Nutrients, 2021

Chmurzyńska A. i wsp., Stanowisko zespołu ekspertów na temat zastosowania N-acetylocysteiny w ginekologii i położnictwie, Forum Położnictwa i Ginekologii, 2019