Cukrzyca ciążowa – co to takiego?
Cukrzyca ciążowa to nietolerancja węglowodanów zdiagnozowana po raz pierwszy w czasie ciąży u kobiet niechorujących na cukrzycę przed ciążą. Może wpływać na przebieg ciąży, zwiększać ryzyko makrosomii i hipoglikemii u noworodka bezpośrednio po porodzie. W dłuższej perspektywie zwiększa ryzyko otyłości u dziecka oraz rozwinięcia cukrzycy typu 2 zarówno u matki, jak i dziecka.
Dobrą informacją jest to, że o porodzie u większości kobiet stężenia glukozy ulegają normalizacji. Niestety przebycie cukrzycy w ciąży jest czynnikiem ryzyka jawnej cukrzycy w dalszych latach życia, dlatego wszystkie kobiety powinny być poddane badaniu kontrolnemu w kierunku obecności zaburzeń tolerancji glukozy.
Czynniki ryzyka cukrzycy ciążowej:
- ciąża po 35. roku życia
- w wywiadzie porody dzieci o dużej masie ciała (> 4000 g)
- urodzenie noworodka z wadą rozwojową
- zgony wewnątrzmaciczne w wywiadzie
- nadciśnienie tętnicze
- nadwaga lub otyłość
- rodzinny wywiad w kierunku cukrzycy typu 2
- rozpoznanie cukrzycy ciążowej w poprzednich ciążach
- wielorództwo
- zespół policystycznych jajników
Cukrzyca ciążowa – diagnostyka
Wszystkie ciężarne powinny być diagnozowane w kierunku zaburzeń tolerancji glukozy jak najszybciej po rozpoznaniu ciąży. Według wytycznych Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego z 2022 roku u ciężarnych z grupy ryzyka należy wykonać doustny test tolerancji glukozy (OGTT) przy pierwszej wizycie, a u pozostałych wykonać badanie glikemii na czczo. Jeśli nie stwierdzi się nieprawidłowych wartości glikemii w OGTT, należy powtórzyć test między 24. a 28. tygodniem ciąży lub gdy wystąpią pierwsze objawy sugerujące cukrzycę.
Badanie OGTT polega na pomiarze glikemii na czczo, a następnie godzinę oraz dwie godziny od wypicia roztworu 75 g glukozy. Na badanie należy stawić się na czczo (ostatni posiłek zjeść 8-14 godzin przed pobraniem krwi). Aby wyniki były miarodajne, przed testem nie wprowadzaj zmian w swojej codziennej diecie.
Samokontrola glikemii w cukrzycy
Pierwszym krokiem zalecanym kobietom z diagnozą cukrzycy ciążowej jest mierzenie poziomu glukozy co najmniej 4 razy dziennie – na czczo i godzinę po trzech głównych posiłkach. Samokontrola glikemii pozwala monitorować poziom glukozy po różnie skomponowanych posiłkach i wprowadzać potrzebne zmiany.
Cukrzyca ciążowa – ile posiłków?
W cukrzycy ciążowej zalecane są trzy główne posiłki (śniadanie, obiad i kolacja) oraz trzy przekąski (II śniadanie, podwieczorek i przekąska przed snem). Posiłki powinny być jedzone regularnie, co 3-4 godziny. Równe rozłożenie węglowodanów w ciągu dnia pozwala uniknąć dużych porcji spożywanych na raz, co mogłoby prowadzić do hiperglikemii poposiłkowej.
Komponując posiłki w cukrzycy ciążowej możesz opierać się na tzw. proporcjach zdrowego talerza. W każdym posiłku zawierającym źródła węglowodanów złożonych, uwzględnij również produkty bogate w białko i dodatek tłuszczu. Połowę talerza powinny w miarę możliwości stanowić warzywa lub niskocukrowe owoce. Unikaj posiłków złożonych z samych węglowodanów, np. kanapek z dżemem, owsianki z bananem, makaronu z sosem pomidorowym.
Cukrzyca ciążowa – co jeść?
Węglowodany to kluczowy makroskładnik wpływający na poziom glukozy po posiłku. Kobietom z cukrzycą ciążową nie zaleca się stosowania diety niskowęglowodanowej, w tym ketogenicznej. Wraz z dietą należy dostarczyć co najmniej 175 g węglowodanów dziennie, aby zapewnić odpowiedni wzrost dziecka oraz rozwój i funkcjonowanie mózgu. Źródłem węglowodanów powinny być jednak produkty o niskim indeksie glikemicznym i naturalnie wysokiej zawartości błonnika pokarmowego, czyli warzywa, rośliny strączkowe i pełnoziarniste produkty zbożowe (grube kasze, ryż basmati lub brązowy, makaron pełnoziarnisty, płatki owsiane, pieczywo razowe).
W Twojej diecie mogą znaleźć się również świeże owoce, najlepiej połączone w posiłku ze źródłem białka i dodatkiem tłuszczu, co pozwoli utrzymać stabilną glikemię. Przykładem takiej przekąski może być jogurt naturalny z gruszką i orzechami laskowymi.
Dobrymi zamiennikami cukru w cukrzycy ciążowej są słodziki, szczególnie erytrytol, ksylitol lub stawia. Według Polskiego Towarzystwa Badań nad Otyłością oraz Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego słodziki mogą być bezpieczne stosowane w ciąży. Wyjątkiem jest sacharyna, z uwagi na przechodzenie przez łożysko i nie do końca jeszcze poznany wpływ na rozwój niemowlęcia.
Cukrzyca ciążowa – praktyczne wskazówki
- Produkty skrobiowe (kasze, ryż, makaron, ziemniaki) możesz gotować dzień wcześniej, następnie lekko podgrzewać lub wykorzystywać na zimno i dopiero wtedy zjadać. W trakcie przechowywania powstaje w nich specyficzny rodzaj błonnika – skrobia oporna typu 3, która obniża indeks glikemiczny.
- Pamiętaj również, że indeks glikemiczny wzrasta gdy produkt jest rozgotowany lub rozdrobniony – makaron gotuj al dente, przygotuj surówkę z marchewki zamiast rozgotowanej marchewki z groszkiem, a zamiast puree ziemniaczanego wybierz ziemniaki w mundurkach.
- Wybieraj mniej dojrzałe owoce, szczególnie niskocukrowe owoce jagodowe (truskawki, maliny, borówki, jagody – świeże lub mrożone). Jeśli to możliwe, nie obieraj warzyw i owoców ze skórki.
Przekąska przed snem
Niewielki posiłek spożywany przed snem zabezpiecza kobietę przed nadmiernym spadkiem stężenia glukozy we krwi, czyli hipoglikemią. Taka przekąska powinna zawierać około 25 g węglowodanów o niskim indeksie glikemicznym, a także źródło białka i dodatek tłuszczu.
Ok 25 g węglowodanów dostarcza:
- 1 kromka chleba razowego
- 1/2 bułki grahamki
- 3 łyżki płatków owsianych
- 1 tortilla pełnoziarnista
- 30 g suchej kaszy
- 1 naleśnik pełnoziarnisty
Przykładową przekąską przed snem może być kanapka z pieczywa razowego z hummusem, drobiową wędliną i ogórkiem kiszonym.
Aktywność fizyczna w cukrzycy ciążowej
Szczególnie zalecane dla ciężarnych są aktywności fizyczne o intensywności od lekkiej do umiarkowanej, angażujące duże grupy mięśniowe (marsz, nordic walking, pływanie, aqua-aerobik, joga). Sesja ćwiczeń powinna rozpoczynać i kończyć się kilkuminutową rozgrzewką i rozciąganiem. Optymalny czas trwania właściwej sesji ćwiczeniowej to 30 minut przez większość dni w tygodniu (minimum 150 minut tygodniowo). Jeśli nie uprawiałaś regularnie żadnej aktywności fizycznej, zacznij od 10 minutowych sesji, a następnie staraj się je stopniowo wydłużać. Bardzo ważne jest wcześniejsze skonsultowanie planowanej aktywności fizycznej z lekarzem prowadzącym ciążę.
Jakość snu a glikemia poranna
Na poranną glikemię wpływają również czynniki pozażywieniowe. Długotrwały niedobór snu lub jego niska jakość upośledzają tolerancję glukozy i zaostrzają cukrzycę. Rano po nieprzespanej nocy glikemia może być zbyt wysoka i trudna do wyrównania. Niska jakość snu koreluje z nasileniem insulinooporności i zaburzeń metabolicznych.
Co pomoże zadbać o jakość snu?
- Odłożenie ekranów emitujących światło niebieskie minimum 1 godzinę przed snem (telewizor, laptop, telefon).
- Wieczorne zaciemnienie pomieszczenia – światło punktowe (lampy stojące, stołowe) zamiast pełnego światła sufitowego.
- Ważne jest unikanie kofeiny w godzinach popołudniowych i wieczornych.
- W pierwszej połowie dnia warto zadbać o ekspozycję na światło słoneczne (przynajmniej kilkanaście minut – spacer, otwarte okno, wyjście na balkon).
- Korzystne będzie przewietrzenie sypialni przed snem i w miarę możliwości zadbanie o to, by było w niej stosunkowo chłodno (16-19 stopni) i cicho.
Potrzebujesz pomocy w skomponowaniu pełnowartościowej i odżywczej diety w ciąży? Czujesz się przytłoczona nadmiarem informacji i nie wiesz jak przełożyć je na praktykę? Zapoznaj się z ofertą indywidualnej współpracy!
Sprawdzam ofertę współpracy
Źródła: