Kobieta w ciąży

Cukrzyca ciążowa – co to takiego?

Cukrzyca ciążowa to nietolerancja węglowodanów zdiagnozowana po raz pierwszy w czasie ciąży u kobiet niechorujących na cukrzycę przed ciążą. Może wpływać na przebieg ciąży, zwiększać ryzyko makrosomii i hipoglikemii u noworodka bezpośrednio po porodzie. W dłuższej perspektywie zwiększa ryzyko otyłości u dziecka oraz rozwinięcia cukrzycy typu 2 zarówno u matki, jak i dziecka.

Dobrą informacją jest to, że o porodzie u większości kobiet stężenia glukozy ulegają normalizacji. Niestety przebycie cukrzycy w ciąży jest czynnikiem ryzyka jawnej cukrzycy w dalszych latach życia, dlatego wszystkie kobiety powinny być poddane badaniu kontrolnemu w kierunku obecności zaburzeń tolerancji glukozy.

 

Czynniki ryzyka cukrzycy ciążowej:

  • ciąża po 35. roku życia
  • w wywiadzie porody dzieci o dużej masie ciała (> 4000 g)
  • urodzenie noworodka z wadą rozwojową
  • zgony wewnątrzmaciczne w wywiadzie
  • nadciśnienie tętnicze
  • nadwaga lub otyłość
  • rodzinny wywiad w kierunku cukrzycy typu 2
  • rozpoznanie cukrzycy ciążowej w poprzednich ciążach
  • wielorództwo
  • zespół policystycznych jajników

 

Cukrzyca ciążowa – diagnostyka

Wszystkie ciężarne powinny być diagnozowane w kierunku zaburzeń tolerancji glukozy jak najszybciej po rozpoznaniu ciąży. Według wytycznych Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego z 2022 roku u ciężarnych z grupy ryzyka należy wykonać doustny test tolerancji glukozy (OGTT) przy pierwszej wizycie, a u pozostałych wykonać badanie glikemii na czczo. Jeśli nie stwierdzi się nieprawidłowych wartości glikemii w OGTT, należy powtórzyć test między 24. a 28. tygodniem ciąży lub gdy wystąpią pierwsze objawy sugerujące cukrzycę. 

Badanie OGTT polega na pomiarze glikemii na czczo, a następnie godzinę oraz dwie godziny od wypicia roztworu 75 g glukozy. Na badanie należy stawić się na czczo (ostatni posiłek zjeść 8-14 godzin przed pobraniem krwi). Aby wyniki były miarodajne, przed testem nie wprowadzaj zmian w swojej codziennej diecie.

 

Samokontrola glikemii w cukrzycy

Pierwszym krokiem zalecanym kobietom z diagnozą cukrzycy ciążowej jest mierzenie poziomu glukozy co najmniej 4 razy dziennie – na czczo i godzinę po trzech głównych posiłkach. Samokontrola glikemii pozwala monitorować poziom glukozy po różnie skomponowanych posiłkach i wprowadzać potrzebne zmiany. 

 

cukrzyca ciążowa

 

Cukrzyca ciążowa – ile posiłków?

W cukrzycy ciążowej zalecane są trzy główne posiłki (śniadanie, obiad i kolacja) oraz trzy przekąski (II śniadanie, podwieczorek i przekąska przed snem). Posiłki powinny być jedzone regularnie, co 3-4 godziny. Równe rozłożenie węglowodanów w ciągu dnia pozwala uniknąć dużych porcji spożywanych na raz, co mogłoby prowadzić do hiperglikemii poposiłkowej.

Komponując posiłki w cukrzycy ciążowej możesz opierać się na tzw. proporcjach zdrowego talerza. W każdym posiłku zawierającym źródła węglowodanów złożonych, uwzględnij również produkty bogate w białko i dodatek tłuszczu. Połowę talerza powinny w miarę możliwości stanowić warzywa lub niskocukrowe owoce. Unikaj posiłków złożonych z samych węglowodanów, np. kanapek z dżemem, owsianki z bananem, makaronu z sosem pomidorowym. 

zasada zdrowego talerza

Cukrzyca ciążowa – co jeść?

Węglowodany to kluczowy makroskładnik wpływający na poziom glukozy po posiłku. Kobietom z cukrzycą ciążową nie zaleca się stosowania diety niskowęglowodanowej, w tym ketogenicznej. Wraz z dietą należy dostarczyć co najmniej 175 g węglowodanów dziennie, aby zapewnić odpowiedni wzrost dziecka oraz rozwój i funkcjonowanie mózgu. Źródłem węglowodanów powinny być jednak produkty o niskim indeksie glikemicznym i naturalnie wysokiej zawartości błonnika pokarmowego, czyli warzywa, rośliny strączkowe i pełnoziarniste produkty zbożowe (grube kasze, ryż basmati lub brązowy, makaron pełnoziarnisty, płatki owsiane, pieczywo razowe). 

W Twojej diecie mogą znaleźć się również świeże owoce, najlepiej połączone w posiłku ze źródłem białka i dodatkiem tłuszczu, co pozwoli utrzymać stabilną glikemię. Przykładem takiej przekąski może być jogurt naturalny z gruszką i orzechami laskowymi.

Dobrymi zamiennikami cukru w cukrzycy ciążowej są słodziki, szczególnie erytrytol, ksylitol lub stawia. Według Polskiego Towarzystwa Badań nad Otyłością oraz Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego słodziki mogą być bezpieczne stosowane w ciąży. Wyjątkiem jest sacharyna, z uwagi na przechodzenie przez łożysko i nie do końca jeszcze poznany wpływ na rozwój niemowlęcia.

 

Cukrzyca ciążowa – praktyczne wskazówki

 

  • Produkty skrobiowe (kasze, ryż, makaron, ziemniaki) możesz gotować dzień wcześniej, następnie lekko podgrzewać lub wykorzystywać na zimno i dopiero wtedy zjadać. W trakcie przechowywania powstaje w nich specyficzny rodzaj błonnika – skrobia oporna typu 3, która obniża indeks glikemiczny.

 

  • Pamiętaj również, że indeks glikemiczny wzrasta gdy produkt jest rozgotowany lub rozdrobniony – makaron gotuj al dente, przygotuj surówkę z marchewki zamiast rozgotowanej marchewki z groszkiem, a zamiast puree ziemniaczanego wybierz ziemniaki w mundurkach.

 

  • Wybieraj mniej dojrzałe owoce, szczególnie niskocukrowe owoce jagodowe (truskawki, maliny, borówki, jagody – świeże lub mrożone). Jeśli to możliwe, nie obieraj warzyw i owoców ze skórki.

 

Przekąska przed snem

Niewielki posiłek spożywany przed snem zabezpiecza kobietę przed nadmiernym spadkiem stężenia glukozy we krwi, czyli hipoglikemią. Taka przekąska powinna zawierać około 25 g węglowodanów o niskim indeksie glikemicznym, a także źródło białka i dodatek tłuszczu.

 

Ok 25 g węglowodanów dostarcza:

  • 1 kromka chleba razowego
  • 1/2 bułki grahamki
  • 3 łyżki płatków owsianych
  • 1 tortilla pełnoziarnista
  • 30 g suchej kaszy
  • 1 naleśnik pełnoziarnisty

Przykładową przekąską przed snem może być kanapka z pieczywa razowego z hummusem, drobiową wędliną i ogórkiem kiszonym.

 

Aktywność fizyczna w cukrzycy ciążowej

Szczególnie zalecane dla ciężarnych są aktywności fizyczne o intensywności od lekkiej do umiarkowanej, angażujące duże grupy mięśniowe (marsz, nordic walking, pływanie, aqua-aerobik, joga). Sesja ćwiczeń powinna rozpoczynać i kończyć się kilkuminutową rozgrzewką i rozciąganiem. Optymalny czas trwania właściwej sesji ćwiczeniowej to 30 minut przez większość dni w tygodniu (minimum 150 minut tygodniowo). Jeśli nie uprawiałaś regularnie żadnej aktywności fizycznej, zacznij od 10 minutowych sesji, a następnie staraj się je stopniowo wydłużać. Bardzo ważne jest wcześniejsze skonsultowanie planowanej aktywności fizycznej z lekarzem prowadzącym ciążę.

 

Jakość snu a glikemia poranna

Na poranną glikemię wpływają również czynniki pozażywieniowe. Długotrwały niedobór snu lub jego niska jakość upośledzają tolerancję glukozy i zaostrzają cukrzycę. Rano po nieprzespanej nocy glikemia może być zbyt wysoka i trudna do wyrównania. Niska jakość snu koreluje z nasileniem insulinooporności i zaburzeń metabolicznych.

 

Co pomoże zadbać o jakość snu?

  • Odłożenie ekranów emitujących światło niebieskie minimum 1 godzinę przed snem (telewizor, laptop, telefon).
  • Wieczorne zaciemnienie pomieszczenia – światło punktowe (lampy stojące, stołowe) zamiast pełnego światła sufitowego.
  • Ważne jest unikanie kofeiny w godzinach popołudniowych i wieczornych.
  • W pierwszej połowie dnia warto zadbać o ekspozycję na światło słoneczne (przynajmniej kilkanaście minut – spacer, otwarte okno, wyjście na balkon).
  • Korzystne będzie przewietrzenie sypialni przed snem i w miarę możliwości zadbanie o to, by było w niej stosunkowo chłodno (16-19 stopni) i cicho.

 

Potrzebujesz pomocy w skomponowaniu pełnowartościowej i odżywczej diety w ciąży? Czujesz się przytłoczona nadmiarem informacji i nie wiesz jak przełożyć je na praktykę? Zapoznaj się z ofertą indywidualnej współpracy!

Sprawdzam ofertę współpracy

 


Źródła:

Rasmussen L. i wsp., Diet and Healthy Lifestyle in the Management of Gestational Diabetes Mellitus, Nutrients, 2020

Wender-Ożegowska E. i wsp., Standardy Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników postępowania u kobiet z cukrzycą, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, 2017

 

Dodaj komentarz

Your email address will not be published.

You may use these <abbr title="HyperText Markup Language">HTML</abbr> tags and attributes: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>

*